1.- HARTZ POLARRA

Beste animalia gehiago baino luzeagoak dira, hartz polarra luze xamarra da, hankak oso garatuak ditu, distantzia haundiak ibiltzeko gai dira eta. Beraien belarriak eta buztana txikiagoak dira, beroa mantendu ahal izateko. Hartz harrak 400kg eta 300kg-koak dira gehienetan, baina batzuetan 1.000kilo gramoetara alegatu daitezke eta emeak 200kg eta 300kilo gramo artekoak dira. 20.000 eta 50.000 ale artean dauz munduan zehar. Hartzak aragijaleak dira, baina bejetal batzuk ere jan ahal dituzte udan, tundra (eremu lau eta zabala da, klima azpizoztua eta izoztutako zorupea du, zuhaitzik gabekoa) dagoenean. Lurra, gehienetan paduratsua, goroldioz eta likenez beteta dago.

50 urteko epean desagertu daitekeen espeziea da.. Hartz zuriak izoztutako itsasoaren existentziaren araberakoa da.

Hartzak izotza erabiltzen dute flotatzeko, plataforma moduan.  Gaur egun 20.000 y 25.000 daude solik.



Read More

2.-  BENGALAKO TIGREA

Tigrea animali bat da, izaki biziduna eta ugaztuna. 20 urte bizi dira gutxi gora behara. Bengala espeziea da arriskuan dagoena, azala laranja eta marra beltzak ditu.

Bere pisua 110 eta  225  kilogramokoa da. Batzuetan 400 kilogramo inguru pisatzera iritisi daiteke  eta 3 metroko luzeera edukitzera ere.

Arra,145-215 zentimetrokoa da eta 150-260 kilogramo pisatzen du. Emea, 145-185 zentimetrokoa da eta 100-160 kilogramo pisatzen du. Bere hortzak 7,5 zentimetrokoak dira.

Espezie hau Mangladietan bizi da India eta Bangladesh artean. Bengalako tigrea edo indiakoa (Pantera tigris tigris), siberianoko tigrearen ostean, planetako bigarren espezierik handiena da.

Tigreak gehienetan gatean, jaten eta ehizatzen dute Lehenengo harrapakinak hartzen dituzte eta bere hatzaparrekin  hiltzen dituzte, bakarrik animali handiak badira. Txikiak badira, lepoa edo nuka hozkatzen dute. Letaginak 10 zentimetrikoak dira.

Haragijaleak dira, normalean oreinak eta zebrak jaten dute. Batzuetan hegaztiak, arrainak, kokodriloak eta orangutanak ere jateko joera dute.

Bibiparoak dira, hau da, amaren sabeletik jaiotzen dira. Edozein urtarotan ugaltzen dira baina normalean neguan eta udaberrian. Emeak lau hilabeteko ernaldiaren ostean 1 eta 6 kume bitarte izaten ditu. Hainbat urte ematen dituzte amaren babespean. 14.egunean begiak irekitzen dituzte eta kume bakoitzak  1 eta 1,5 kilogramo bitartean pisatzen du.

Bengalako tigrea normalean zoora eramaten da.. Tigrea animali bakartia denez, bakarrik dago. Hagijale bakarra da koloreak ikusten duena,

Zirkoko jendea tigreak espektakuloak egiteko erabiltzen dituzte. Batzuetan animali hauek hiltzen dituzte haren larruak saltzeko. Geroago batzuk alfombra lez erabiltzen dira.

                                   

Read More

3.- KANGURUA

Berotze globalari esker, Australiano espezie emblematikoena, kanguruak urte gutxu barru desagertuko dira. Zenbatetsi da, temperatura bi grado handitzen bada, especie bat nahitaez desagertuko da eta kanguruen biztanleria orokorrean jaitsiera nabarmen bat jasango du.

Kanguroak Australian, Tasmanian eta Nueva Guinean bizi dira. Ugaztunak eta Macropus generoetako animaliak dira. Burua txikia, belarriak handiak eta aurreko hankak oso motzak ditu. Atzekoak handiak dira, eta isats luze eta sendoarekin batera, defentsarako eta jauzirako egokituta daude.

Isats luzea eta gorputz muskulutsua dute, 3 metrotara heldu ahal dira eta saltoka ibiltzen dira eta belozitate handia hartzen dute, beraz ezaugarri fisiko onak betetzen dute.

Ugalketa sexualaz ugaltzen dira. Haurdunaldiak 30-40 egun irauten du. Kumeak jaiotzen direnean emeen sabelaren inguruko poltsan sartzen dira eta bertan emeek kumeak gordetzen dituzte..

Kanguruak eterotrofoak dira, hau da, beste bizidun batzuk jaten dituzte energia lortzeko, belarjaleak dira.
Mota askotako kanguroak daude, adibidez:
- Kanguru gorria (Macropus Rufus)
- Kanguru gris orientala (Macropus Giganteus)
- Kanguru gris okzidentala (Macropus Fulginous)

Read More

4.-KORALA

Koralak uretan bizi diren animali txikiak dira. Animali haragijaleak dira eta  fotosintesia egiten dute. Koralak ur gardenetan bizi dira eta ura 18ºC-tik jeisten ez dira. Urak gatz asko dituen tokietan bizi dira, kantzer eta kaprikornio tropikoen artean. Koralezko arrezifeak oso bigunak dira, kolore asko eta forma ezberdinak dituzte. Koralezko arrezifeak duela 50 milioi urte agertu ziren. Koralak gainera algentzat eta arrainentzat etxea dira. Koralak banatzeko momentuan bi talde nagusitan banatzen dira:koral biguinak eta koral gogorrak  

Gaur egun koralezko arrezifeak arrisku larrian daude uste dabe hamar urtetan %80 ez dela egongo. Ikasketa batzuk esan daben moduan 231 espezie dauz  desagertzeko arriskuan lua faktore nagusiak: kontaminazioa,petroleoa,klima aldaketak eta turismoa dira:    

 ·Kontaminazioa: uraren garbitasunari eragin dioten substantziak botatzen badira zooxantelak ez dute fotosintesia egiten.  

 ·Petrolioa: batez ere hazkuntzan eta ugalketan hunkitu die.
 ·Klima aldaketak: koralak honengatik hiltzen dira beraien kolore naturala galtzen dutelako eta zuriak bihurtzen direlako.
 ·Turismoa: itsasontzietan bidaiatzean anklak korala apurtzen dituzte urpekariak ere apurtzen dituzte,gainera jende asko korala erosten du etxea dekoratzeko.

Arreziferik handienak Australian eta Mexikon daude. Koralak hiltzean beraien eskeletoak gelditzen dira eta hori askotan gertatzean azkenean pilaketa gertatzen da eta horrela urteak igaroz koralezko arrezifeak sortzen dira.

Read More

5.-BALEA   

Balea amaren sabeletik jaiotzen den animalia da. Baleak ume bakarra izaten du, bi urtero. Jaiotakoan esnearekin elikatzen ditu bale kumeak. 13 eta 16 m-ko distantzia neurtzen dutenean ugaltzeko prest daude normalean gutxi gora behera 2-3 urterekin.

Balea 1 eta 260 hortz izan ahal ditu. Oxigenoa behar du bizitzeko horregatik pulmoi batzuk ditu.Koipezko azal lodia duenez temperatura ezberdinak jasan dezake eta barruko tenperatura 36 gradutan mantendu demugituz elikatzen dira eta ura garraiatzen duenean plaktona bizarrran gelditzen zaio. Janaria lortzea ez da oso erraza izaten distantzia handiak egin behar dutelako eta distantzia hauek egitea  bere grasa erreserbei esker jasan dezakete.
Baleak normalean binaka edo talde txikietan bizi dira baina ere badira badaude batzuk aparte bizitzea gustoso duteak eta bere ugalketa itsaso kalidoetan eta epeletan egin dezaketezake.

Munduko animaliarik handienetakoa da, 30m-ko luzera du eta 120 tona pisatzera heltzen da. Emeak beti arrak baino handiagoak izateko joera dute. Bere gorputza hegats handi batean bukatzen du horregatik 40-50 km/h-ko habiadurara iritsi daiteke.

Baleak plaktonaz eta krillaz elikatzen dira. Ahoa poliki poliki .

 

Read More

6.- PINGUINOA

Pinguinoak itsas hegaztiak dira. Ez dute hegan egiten eta gehienak Hego Hemisferioko kostalde hotzetan bizi dira, Antartikan.

Hauek tamaina desberdina izaten dute. Espeziearen arabera; 30cm eta 120cm artekoa izan daitezke. Hegazti hauen mokoa oso sendoa da eta gorputzaren estalgarriari deritzona hotzetik babesten dituen gantz-geruza lodia dute eta beste hegaztietan ez bezala alde biluzik uzten ez duen lumajea dute. Hegoak motzak dira eta hegats formakoak dira. Isatsa motza eta zurruna dute eta hankak oso atzean dauzka, uretan hobeto mugitzeko.

Lehorrean, pinguinoak dilindalan ibiltzen dira, baldar samar askotan. Uretan, ostera, hegatsei eta gorputzaren indarrari esker, trebetasun handiz egiten dute igerian, 40km orduko abiadura lortzeraino.

Zefalopodoz, krustazeoz eta arrain txikiz elikatzen dira, uretan gaitasun handiz murgilduta harrapatzen baitituzte. Elikaduraren bila dabiltzanean, bidaia luzeak egin behar dituzte. Oso animalia taldekoiak dira, batez ere umeak hazteko garaian, kolonia handitan biltzen dira eta.

Gehienek, harri txikiz, algaz eta belarrez egindako zuloetan egiten dute habia, eta han bi edo hiru arrautz erruten dituzte.
Bi motatako pinguinoak daude:  Pinguino txikia eta pinguino enperadorea.

Antartikan bizi diren lau espezie nagusi, berotze globalaren eraginez desagertzeko arriskuan daude. Berotzea bost aldiz azkarragoa da Antartikan planetako gainerako lurraldeetan baino.

Read More

7.- ITSAS DORDOKA

Animalien erreinuko reptila eta" Orbicularis”-en familikoa, itsas dordokak hego hemisferioan bizi dira gehienak, batez ere zingira eta ereketan.Helduen oskola zapala, 20-30 cm-koa izaten da. Bere oskolako obal formakoa, atzetik, zabalagoa da.

Orojalea da baina intsektu, har, molusku eta arrain txikiak jaten ditu. Oso lotsatia denez edozein arrisku baten aurrean oso azkar uretan murgiltzen da. Luzaroko bizitza dute eta 100 urte baino gehiagoko adinara irits daitezke.

Airea arnasten dute baina, ez dute ur azpian erruten, nahiz eta uretan edo ur ugari dagoen inguruetan bizi. Dortoka handienak urtarrak dira.

Ezagutzen diren dortoka zaharrenak duela 215 milioi urte agertu ziren. Horregatik, narrasti zaharrenetakoen artean daude, sugandilak eta sugeak baino antzinagokoak. Gaur egun 300 espezie inguru bizi dira, horietako batzuk galtzeko arrisku larrian.

Itsas dortokak desagertzeko zorian dau bere gehiegizko ehiza edo bere harrapaketa, merkataritza-arrantza, gainera beraien arrautzak kentzen deutsie. Ere bai hiltzen dira gizakiagatiko itsasoaren suntsiketaren poluzioagatik.

Read More

8.- ORANGUTANA

Pongo, orangutanak edo orang-utanak primate genero bat da. Gorila, Pan eta gizakiarekin batera Hominidae osatzen dute. Orangutanek beso luzeak dituzte eta ile gorria  edo arrea. 2 metro arteko tamaina izan dezakete, baina kasu gehienetan 1,75 metro inguru neurtzen dute. Besoak zabalduz gero 3 metroko zabalera dute. Arrek 120 kilo pisa ditzakete. Malaisia eta Indonesian bizi dira. Izena malaieratik dator, Orang Hutan, basoko gizona.

Pongo pygmeaus edo Borneoko Orangutana orangutan espezieetako bat da. Borneon bizi dira. Sumatrako orangutanarekin batera Asiako tximino handi bakarrak dira.
35 eta 40 urte arteko bizi itxaropena dute, baina zoologikoetan 60 urte arte bizi daitezke. Arrek 75 kilo pisatzen dituzte, 50 eta 100 kilo artean, eta 1,2 eta 1,4 metro tamaina izaten dute. Emeek 38,5 kiloko batez besteko pisua dute eta 1 eta 1,2 metro artean daude.

Zortzigarren posizioa orangutanak hartzen du. Indonesiako bi uhartetan, klima-aldaketak euri-sasoian zeharreko eurien eta lehortekoko suteen igoera eragiten du. Orangutanak motelak dira eta sarritan baso-suteek ustekabean harrapatuta hiltzen dira.

Read More